Zażalenie do innego składu sądu w sprawach cywilnych – instytucja usprawniająca rozpoznanie spraw w sądowym postępowaniu cywilnym? Przyczynek do dyskusji

Abstrakt

Ustawą z 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw ustawodawca zdecydował o modyfikacji modelu instytucji zażalenia w postępowaniu cywilnym. W konsekwencji do kodeksu postępowania cywilnego dodany został przepis art. 3941a oraz zmieniony przepis art. 3942, które łącznie regulują kolejno: zażalenie do innego składu sądu I instancji oraz zażalenie do innego składu sądu II instancji. Obie prezentowane regulacje zostały następnie zmodyfikowane ustawą z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Jako zalety wprowadzenia tych przepisów prawnych, co podkreśla się w piśmiennictwie oraz w orzecznictwie sądowym, wskazywano zoptymalizowanie ekonomiki postępowania zażaleniowego (skrócenie czasu trwania tegoż postępowania), wyeliminowanie trudności organizacyjnych związanych z koniecznością przekazywania akt do sądów drugiej instancji, doprowadzenie do sprawniejszego i wydajniejszego rozpoznawania środków odwoławczych. Ustawodawca zamierzał również w ten sposób wyraźnie rozgraniczyć kompetencje sądu I i II instancji, temu drugiemu pozostawiając merytoryczną kontrolę wyniku postępowania i odciążając go od rozstrzygania kwestii drobnych. Niniejszy artykuł stanowi próbę odpowiedzi, czy założenia ustawodawcy, zasługujące na aprobatę, zostały zrealizowane. W ocenie autora wprowadzone rozwiązania legislacyjne nie są wystarczające i albo nie prowadzą ostatecznie do przyspieszenia
czasu trwania postępowań, albo przyspieszają je kosztem prawidłowego sposobu rozpoznania sprawy. Powyższe jest zaś konsekwencją zachwiania równowagi pomiędzy określeniem, czy zasadą pozostaje wnoszenie zażalenia pionowego, czy też poziomego. Taki stan wymaga więc dalszej interwencji ustawodawcy. Przeprowadzenie analizy instytucji wymagało zastosowania różnorodnych metod badawczych: dogmatyczno-językowej, porównawczej, analizy orzecznictwa, a uzupełniająco także historycznej.

Bibliografia

1. Biała M., Nowy model postępowania zażaleniowego ze szczególnym uwzględnieniem zażalenia poziomego – problemy praktyczne, Warszawa 2020, LEX/el. [Google Scholar]
2. Bladowski B., Środki odwoławcze w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2007, LEX/el. [Google Scholar]
3. Bladowski B., Zażalenie w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2013. [Google Scholar]
4. Broniewicz W., Istota i rodzaje zażalenia w postępowaniu cywilnym, PS 2001, 1. [Google Scholar]
5. Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, tom 2. Art. 367–50539, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021, LEX/el. [Google Scholar]
6. Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, tom 1, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020, LEX/el. [Google Scholar]
7. Masternak-Kubiak M., Dopuszczalność zastosowania instytucji autokontroli w trybie art. 54 § 3 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi wobec aktów prawa miejscowego, AUWr, „Przegląd Prawa i Administracji” 2020, 120(1). DOI: https://doi.org/10.19195/0137-1134.120.36 [Google Scholar]
8. Michalska-Marciniak M., Zasada instancyjności w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2013, LEX/el. [Google Scholar]
9. Morawski L., Zasady wykładni prawa, Toruń 2010. [Google Scholar]
10. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, red. R. Hauser, M. Wierzbowski, Warszawa 2011. [Google Scholar]
11. Rogoziński P., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 29.10.2012 r., I KZP 15/12, „Prokuratura i Prawo” 2014, 1. [Google Scholar]
12. Sawczuk M., Graliński W., Model zażalenia, „Problemy Egzekucji Sądowej” 2001, 14. [Google Scholar]