Uchwały abstrakcyjne Sądu Najwyższego w sprawach cywilnych – wstęp do badań

Abstrakt

Prawną podstawą wydania uchwały o charakterze abstrakcyjnym (ogólnym) jest art. 83 § 1 ustawy z 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym, zgodnie z którym: jeżeli w orzecznictwie sądów powszechnych, sądów wojskowych lub Sądu Najwyższego ujawnią się rozbieżności w wykładni przepisów prawa będących podstawą ich orzekania, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego lub Prezes Sądu Najwyższego może, w celu zapewnienia jednolitości orzecznictwa, przedstawić wniosek o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego Sądowi Najwyższemu w składzie siedmiu sędziów lub innym odpowiednim składzie, tj. całej danej izby, dwóm lub większej liczbie izb, albo też pełnemu składowi Sądu Najwyższego. Rozstrzygnięcie danego zagadnienia musi mieć charakter abstrakcyjny, czyli oderwany od realiów konkretnej sprawy, choć zazwyczaj konkretne zagadnienie powstaje w związku z wątpliwościami występującymi w konkretnej sprawie. Uchwała Sądu Najwyższego, będąca zasadą prawną albo mająca moc wiązania w konkretnej sprawie jako prejudykat instancyjny, jest szczególnym rodzajem normy prawnej, która jednak nie powstaje w procesie legislacyjnym, a więc nie ma cech źródła prawa. Rozstrzygnięte uchwałą zagadnienie prawne albo udzielona wykładnia mają służyć przede wszystkim uzyskaniu wypowiedzi Sądu Najwyższego wtedy, gdy uprawnione podmioty stwierdzą taką potrzebę, popartą oczywiście złożeniem odpowiedniego wniosku w odpowiedniej formie. Może się tak stać w razie stwierdzenia, że różne sądy lub poszczególne składy SN podejmują odmienne orzeczenia w analogicznych stanach faktycznych i prawnych. Omawiane uprawnienie Sądu Najwyższego jest swoistym nadzorem judykacyjnym Sądu Najwyższego nad orzecznictwem sądów powszechnych (ale i orzecznictwem SN). Musi być zatem oceniane w powiązaniu z art. 1 ustawy o SN i wyznaczonymi w niej zadaniami i pozycją SN.

Bibliografia

Broniewicz W., Marciniak A., Kunicki I., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2016. [Google Scholar]
Cappelletti M., Kollmer P.J., Olson J.M., The Judicial Process in Comparative Perspective, Oxford 1989 [Google Scholar]
Cieślak M., Pojęcie i rodzaje nadzoru w procedurze karnej, PiP 1963, 8–9. [Google Scholar]
Góra-Błaszczykowska A., Postanowienia sądu pierwszej instancji w procesie cywilnym, Warszawa 2002. [Google Scholar]
Góra-Błaszczykowska A., Kodeks postępowania cywilnego, tom 1A. Komentarz. Art. 1–42412 , wyd. 3, red. A. Góra-Błaszczykowska, Warszawa 2020. [Google Scholar]
Góra-Błaszczykowska A., Orzeczenia w procesie cywilnym. Komentarz do art. 316–366 kodeksu postępowania cywilnego, Warszawa 2020. [Google Scholar]
Jaśkowska M., Masternak M., Ochendowski E., Postępowanie sądowoadministracyjne, Warszawa 2004. [Google Scholar]
Jednolitość orzecznictwa w sprawach karnych, red. S. Waltoś, Kraków 1998. [Google Scholar]
Kodeks postępowania cywilnego, tom 1A. Komentarz. Art. 1–42412, wyd. 3, red. A. Góra–Błaszczykowska, Warszawa 2020. [Google Scholar]
Künstler K., Problematyka zagadnień prawnych rozstrzyganych przez Sąd Najwyższy w trybie art. 390 § 1 k.p.c. oraz art. 39817 § 1 k.p.c. w kontekście udziału prokuratora – analiza na przykładzie uchwały Sądu Najwyższego z 25 maja 2018 r., sygn. III CZP 108/17, „Prokuratura i Prawo” 2022, 10. [Google Scholar]
Kwiatkowski Z., Charakter prawny uchwał Sądu Najwyższego, „Ius Novum” 2020, 2. [Google Scholar]
Litauer J.J., Rozprawy i zapiski literackie, Lwów 1931. [Google Scholar]
Sanetra W., Sąd Najwyższy w systemie wymiaru sprawiedliwości, „Przegląd Sądowy” 1999, 7–8. [Google Scholar]
Sanetra W., O roli Sądu Najwyższego w zapewnianiu zgodności z prawem oraz jednolitości orzecznictwa sądowego, „Przegląd Sądowy” 2006, 9. [Google Scholar]
Sanetra W., Jednolitość orzecznictwa jako wartość sądowego stosowania prawa i rola Sądu Najwyższego w jej zapewnieniu, „Przegląd Sądowy” 2013, 7–8. [Google Scholar]
Siedlecki W., Podstawy rewizji cywilnej, Warszawa 1959. [Google Scholar]
Skoczylas A., Działalność uchwałodawcza Naczelnego Sądu Administracyjnego, Warszawa 2004. [Google Scholar]
Stefański R.A., Rodzaje rozstrzygnięć Sądu Najwyższego w przedmiocie pytań prawnych, WPP 2000, 3–4. [Google Scholar]
System prawa karnego procesowego, tom 1. Zagadnienia ogólne, cz. 2, red. P. Hofmański, Warszawa 2014. [Google Scholar]
System prawa procesowego cywilnego, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2016. [Google Scholar]
System prawa procesowego cywilnego, tom 2. Postępowanie rozpoznawcze przed sądem [Google Scholar]
pierwszej instancji, red. Z. Resich, Warszawa 1987. [Google Scholar]
B. Szmulik, Pozycja ustrojowa Sądu Najwyższego w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa, 2008. [Google Scholar]
Waligórski M., Podstawy kasacyjne procesu cywilnego w świetle różnicy pomiędzy faktem i prawem, Lwów 1936. [Google Scholar]
Waligórski M., Proces cywilny. Funkcja i struktura, Warszawa 1947. [Google Scholar]
Włodyka S., Funkcje Sądu Najwyższego, Kraków 1965. [Google Scholar]
Włodyka S., O naturze prawnej sądowych dyrektyw interpretacyjnych, „Państwo i Prawo” 1971, 7. [Google Scholar]
Włodyka S., Wiążąca wykładnia sądowa, Warszawa 1971. [Google Scholar]
Wróblewski J., Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1972. [Google Scholar]
Zembrzuski T., Skarga kasacyjna. Dostępność w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2011. [Google Scholar]