Wspólnota prawna zakładu pracy a wspólnota pracy – fikcyjność zakładu pracy

Abstrakt

Próba konstruowania wspólnoty prawnej zakładu pracy w praktyce ustroju kapitalistycznego, jakkolwiek społecznie zabarwionego, choć jest możliwa, to bardzo trudna. Owa trudność wynika z samej natury kapitalizmu, ale też jest istotnie uwarunkowana okresem jego rozwoju i wynika z realnej pozycji państwa, od którego w procesie prawnego uwspólnotowienia zakładu pracy należałoby oczekiwać aktywności. Pozostając na gruncie polskiego ustroju kapitalistycznego, a dokładnie gospodarki społeczno-rynkowej, o jakiej mowa w art. 20 Konstytucji RP z 1997 r., można powiedzieć, że w świetle kolejnych przemian prawa pracy w Polsce dochodziło do konsekwentnego demontażu prawnej wspólnoty zakładowej, ale też powstawania kolejnych barier legislacyjnych, które możliwość zbudowania takiej wspólnoty odsuwały. Ta wspólnota (prawna) zakładu pracy dziś w zasadzie nie istnieje. Świadomość pracownicza, która też warunkuje istnienie wspólnoty prawnej, została zaś skutecznie wymazana i zastąpiona hasłami o „misji” przedsiębiorstwa czy „kulturze korporacyjnej”. Tym samym element „społeczności” w ustroju gospodarki rynkowej, urzeczywistniający się w żywym dialogu partnerów społecznych uwieńczonym prawem zakładowym warunkującym wspólnotę prawa, jest blankietowy. W konsekwencji zakład pracy to wyłącznie oderwana od rzeczywistości fikcja działania jego organów, bo nie sposób mówić o realnie wbudowanych w niego mechanizmach demokratycznych. W ten sposób musi też zanikać różnica między umownym najmem pracy a pracą niewolniczą (czy półwolną), która opiera się nie na dobrowolnym stosunku ekonomicznym, lecz na zależności osobistej.

Bibliografia

1. Beaud S., M. Pialoux, Retour sur la condition ouvrière, Paris 2012. [Google Scholar]
2. Boltanski L., Chiapello E., Nowy duch kapitalizmu, Warszawa 2022. [Google Scholar]
3. Cayle D., Déclin et chute du néolibéralisme, Paris 2022. [Google Scholar]
4. Cayle D., Populisme et néolibéralisme. Il est urgent de tout reponser, Paris 2023. [Google Scholar]
5. Chassagnard-Pinet S., Hiez D., Approche critique de la contractualisation, L.G.D.J., Paris 2007. [Google Scholar]
6. Foucault M., Rządzenie sobą i innymi, Warszawa 2018. [Google Scholar]
7. Fryca J., Kształtowanie systemów pracy w przedsiębiorstwie, Gdańsk 2007. [Google Scholar]
8. Graeber D., Praca bez sensu. Teoria, Warszawa 2019. [Google Scholar]
9. Mandel M., Amazon niszczy miliony niesprzedanych rzeczy rocznie, „Rzeczpospolita”, 22.06.2021, www.rp.pl. [Google Scholar]
10. Musiała A., O potrzebie powrotu do podstawowych (interdyscyplinarnych) pojęć teoretycznych z prawa pracy, „Roczniki Administracji i Prawa” 2023, 4. [Google Scholar]
11. Musiała A., Praca w polskim ustroju społeczno-gospodarczym, „Roczniki Administracji i Prawa” 2024, 3. [Google Scholar]
12. Musiała A., Podmiotowość w prawie pracy, „Roczniki Administracji i Prawa” 2024, 4 (w przygotowaniu). [Google Scholar]
13. Ost D., Solidarność a polityka antypolityki, Gdańsk 2014. [Google Scholar]
14. Smith A., Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, Warszawa 2007. [Google Scholar]
15. Sobczyk A., Zarys systemu prawa pracy, tom 2, Ustrój społeczno-gospodarczy III RP i ustrojowe prawo pracy, Kraków 2022. [Google Scholar]
16. Sudoł S., Podstawy nauki o przedsiębiorstwie. Zarządzanie przedsiębiorstwem, Warszawa 2006. [Google Scholar]
17. Supiot A., Governance par les nombres. Cours au Collège de France 2012–2013, Fayard 2015. [Google Scholar]
18. Supiot A., Le travail n’est pas marchandise, Paris 2019. [Google Scholar]
19. Supiot A., Du bon gouvernement de la recherche, „Philosophy World Democracy”, 2021 July 6. [Google Scholar]
20. Weber M., Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, tłum. D. Lachowska, Warszawa 2002. [Google Scholar]