Apelacja w sprawach kredytów w walutach obcych. Wybrane zagadnienia sporne

Abstrakt

W systemie polskim przyjęto model apelacji pełnej. Sąd drugoinstancyjny orzeka na zasadach da mihi factum, dabo tibi ius oraz facta probantur, iura novit curia. Toteż do nieobligatoryjnych zarzutów apelacji należy naruszenie prawa materialnego. I ten składnik apelacji w sprawach kredytów w walutach obcych okazuje się najbardziej kontrowersyjny, co wynika z najnowszego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, na czym skupia się niniejsza publikacja. Trybunał w wyroku w sprawie mBank, C140/22 przedstawił w opozycji do uchwały (7) Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r. III CZP 6/21 wykładnię nietransponowanych do systemu polskiego art. 6 ust. 1 in fine i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13. Według Trybunału zagwarantowana przez utrwalone orzecznictwo luksemburskie możliwość sprzeciwiania się przez konsumenta stosowaniu dyrektywy 93/13 nie może być rozumiana w ten sposób, że nakłada na niego, w celu dochodzenia praw, które wywodzi z tej dyrektywy, pozytywny obowiązek powołania się na przepisy tej dyrektywy w drodze sformalizowanego oświadczenia złożonego przed sądem. Oznaczałoby stosowanie przepisów dyrektywy na wniosek, a nie ex lege, jako wyraz zawieszonej bezskuteczności do czasu zakończenia tego stanu przez zainteresowanego konsumenta, zamiast wymaganej prawem Unii nieważności bezwzględnej (ex tunc, ex lege) – to po pierwsze; po drugie, art. 6 ust. 1 in fine i art. 7 ust. 1 dyrektywy sprzeciwiają się wynagrodzeniu banku z tytułu pozaumownego korzystania przez konsumenta z kredytu w przypadku nieważności bezwzględnej i całkowitej umowy, w tym w postaci możliwości obniżenia roszczeń dochodzonych przez konsumenta o równowartość odsetek kapitałowych, które bank otrzymałby, gdyby umowa ta pozostała w mocy. Logiczną konsekwencją i uszczegółowieniem powyższego jest wyrok w sprawie Getin Noble Bank, C-28/22, gdzie TS sprzeciwił się na tyle absurdalnej wykładni zawartej w uchwale majowej SN, że wyłączone zostało, kosztem interesów konsumenta, stosowanie przepisów ogólnych, w myśl których początek biegu przedawnienia roszczeń restytucyjnych banku wobec konsumenta i vice versa biegnie już od momentu, gdy konsument w banku zakwestionował ważność umowy o kredyt, czyli od wezwania o zwrot kwot rat spłaconego kredytu, tj. po tym jak przedsiębiorca ten otrzyma wezwanie do zwrotu tych kwot. Oba wyroki oznaczają powrót do wykładni z okresu sprzed wydania uchwały majowej SN.

Bibliografia

AGB-Recht. Kommentar, red. M. Wolf, W.F. Lindacher, T. Pfeiffer, ed. 7, München 2020, beck-online. [Google Scholar]
Gontarska J., Obowiązki informacyjne banku w zakresie ryzyka walutowego w świetle prawa unijnego, Warszawa 2016. [Google Scholar]
Gontarski W., Nieuczciwe warunki w umowach o kredyt konsumencki denominowany w walucie obcej. Glosa do wyroku TS z 30 kwietnia 2014 r., C-26/13, LEX/el. 2015. [Google Scholar]
Gontarski W., Nieważność klauzul abuzywnych w umowie kredytu hipotecznego. Glosa do wyroku TS z 21 grudnia 2016 r., C-154/15, C-307/15 i C-308/15, LEX/el. 2017. [Google Scholar]
Gontarski W., Zakaz poszukiwania sprawiedliwego kursu wymiany jako wymóg prawa Unii. Glosa do postanowienia ETPC z 27 listopada 2018 r., 22853/15 oraz do wyroku TS z 14 marca 2019 r., C-118/17, LEX/el. 2019. [Google Scholar]
Gontarski W., Wygrała sprawiedliwość, przegrała chciwość, rp.pl z 15 czerwca 2023 r. [Google Scholar]
Graf von Westphalen F., Nutzungsbedingungen von Facebook – Kollision mit europäischem und deutschem AGB-Recht, Verbraucher und Recht (VuR) – Zeitschrift für Wirtschafts- und Verbraucherrecht 2017, 9. [Google Scholar]
Gutowski M., Bezskuteczność czynności prawnej, Warszawa 2013. [Google Scholar]
Hoyningen-Huene G. von, Die Inhaltskontrolle nach § 9 AGB-Gesetz, Heidelberg 1991. [Google Scholar]
Kredyty powiązane z walutą obcą. Aspekty materialnoprawne i procesowe. Komentarz praktyczny, red. T. Szanciło, Warszawa 2022. [Google Scholar]
Parchimowicz I., Gontarski W., Błędnie przetłumaczony przepis dyrektywy przyczyną absurdalnych rozbieżności w orzecznictwie sądów polskich. Glosa do uchwały SN z 20.06.2018 r., III CZP 29/17, „Państwo i Prawo” 2023, 8. [Google Scholar]
Prawna ochrona konsumenta rynku usług bankowych, red. T. Szanciło, Warszawa 2023. [Google Scholar]
Sikora A., Reforma postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości, „Europejski Przegląd Sądowy” 2013, 5. [Google Scholar]
System prawa cywilnego, tom 1, red. S. Grzybowski, Warszawa 1985. [Google Scholar]
System prawa cywilnego, tom 5. Środki zaskarżenia, red. A. Góra-Błaszczykowska, Warszawa 2023. [Google Scholar]
Trzaskowski R., Skutki sprzecznych z prawem umów obligacyjnych. W poszukiwaniu [Google Scholar]
skutecznych i proporcjonalnych sankcji, Warszawa 2013. [Google Scholar]
Wägenbaur B., Court of Justice of the European Union. Commentary on Statue and Rules of Procedure, München 2013. DOI: https://doi.org/10.5771/9783845259079-259 [Google Scholar]
Wägenbaur B., Satzung und Verfahrensordnungen des Gerichtshofs und des Gerichts der Europäischen Union, Kommentar, ed. 2, München 2017, beck-online. [Google Scholar]
Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, wyd. 3, Warszawa 2017. [Google Scholar]